“Mensenhandel is heel divers en de signalen zijn heel wisselend”

Sinds 2015 is ‘mensenhandel’ ondergebracht bij Veilig Thuis (VT). Inmiddels is er een vakgroep bij VT die is gespecialiseerd in het signaleren van mensenhandel. Gedragsdeskundige Lidewij Wejden (27) en bureaudienst medewerker Jolanda van Veen (46) zijn goed ingevoerd in de materie en maken deel uit van de vakgroep die bestaat uit zes deskundigen.

“De associatie met mensensmokkel is er inderdaad, maar mensenhandel heeft alles te maken met uitbuiting in plaats van tegen betaling het bieden van transport over een landsgrens.”

Lidewij vertelt dat er vier vormen van uitbuiting zijn gecategoriseerd: arbeidsuitbuiting, criminele uitbuiting, seksuele uitbuiting en orgaanhandel. Dit laatste komt niet of nauwelijks voor in ons land.

“Mensenhandel wordt nog niet vaak genoeg gesignaleerd”, vertelt Lidewij. “We krijgen meldingen van de politie als het gaat om verdenking van mishandeling of huiselijk geweld, maar wij of de politie herkennen bij een overtreding niet altijd de signalen van mensenhandel. Is er bijvoorbeeld een jongen opgepakt voor diefstal dan kan het zijn dat hij in een bende zit en dit onder druk moet doen. Dat kan duiden op mensenhandel. Of er is een huisarts die denkt ‘wat aardig dat die werkgever zijn personeelslid brengt omdat hij gewond is geraakt op het werk.’ Maar mag hij wel alleen praten met de huisarts? Heeft hij zijn eigen paspoort? Of is er mogelijk sprake van uitbuiting.”

Lidewij en Jolanda hebben veel aandacht voor het thema en zijn er scherp op. Voor professionals is het vaak lastig te ontdekken of een situatie om mensenhandel gaat. Jolanda vertelt dat het onderdeel is van de meldcode en dat zij daardoor ook meer doorvragen en een vorm van mensenhandel snel herkennen. Tegenwoordig zijn er trainingen en bijeenkomsten over dit onderwerp, die in de meeste gevallen worden gegeven door de coördinator mensenhandel van Moviera, de organisatie die staat voor de aanpak van huiselijk geweld. Met name in Arnhem is veel aandacht voor mensenhandel, dit komt deels doordat de burgemeester hier scherp op is.

Vaak gebeurt een vorm van mensenhandel bij kwetsbare personen. Maar VT-medewerkers worden er steeds beter in en ook de professionals hebben er meer oog voor. Jolanda: “Wij zorgen ook dat de kennis verspreid wordt onder ketenpartners onder meer door ze erop te attenderen hoe ze kunnen doorvragen.”

Lidewij: “Trainingen zijn heel belangrijk. Niet alleen in de zorg maar ook veel breder dan dat, zoals onderwijs en horeca. Het landelijk Coördinatiecentrum tegen Mensenhandel (CoMensha) , biedt - samen met hulpverleningsorganisaties - hierin veel aan zoals e-learnings, trainingen of gastlessen.”

Soms zien mensen het zelf niet dat ze slachtoffer zijn van mensenhandel, weten beiden. Dit kan te maken hebben met de loyaliteit richting een dader. Daarnaast is de overgang van slachtoffer naar dader ook lastig. Lidewij noemt als voorbeeld een pooier die een slachtoffer vraagt of ze misschien nog iemand kent die ook snel iets wil bijverdienen? “Dan word je van slachtoffer ineens dader, je werft namelijk nieuwe slachtoffers.”

Lidewij gaat verder: “Het is heel divers en de signalen van mensenhandel zijn ook heel wisselend. We kunnen hier bij Veilig Thuis, signalen en meldingen met elkaar verbinden.” Jolanda: “Bij elk telefoontje zijn we scherp op uitbuiting en dwang.” Beiden zijn het er over eens dat dat het heel belangrijk is dat het onderwerp bekender wordt. Positief is dat er meer vraag naar voorlichting is ontstaan.

Jolanda: “Als je onderbuikgevoel zegt dat er iets niet klopt bijvoorbeeld een meisje dat wordt opgehaald door een veel te dure auto, bel ons en vraag advies. Je bent je er niet altijd van bewust dat het kan gaan om mensenhandel. Wat nu ook veel aandacht krijgt is de risico’s van sexting. Bijvoorbeeld jongeren die online contact hebben met iemand en na een tijdje gechat/geappt te hebben seksueel getint beeldmateriaal sturen. Vervolgens wordt dit beeldmateriaal gebruikt om de jongeren onder druk te zetten om dingen te doen, anders worden de beelden gedeeld.”

Lidewij knikt bevestigend: “Wij zijn heel laagdrempelig. Bij twijfel altijd bellen. Mensenhandel los je samen op.”